Udar cieplny u królików i gryzoni

lek. wet. Justyna Frańczak
3 lip
3 minut(y) czytania

To kolejny stan nagły, czyli taki, w którym w krótkim czasie pojawiają się objawy pogorszenia stanu zdrowia. Bez szybkiej interwencji dochodzi do poważnego uszkodzenia funkcji organizmu, a nawet śmierci zwierzęcia. Gryzonie i króliki są szczególnie wrażliwe na wysokie temperatury, ponieważ mają ograniczone możliwości termoregulacji.

Dlaczego są tak wrażliwe?

Króliki i gryzonie nie mają gruczołów potowych, które umożliwiałyby chłodzenie organizmu przez pot. My, ludzie, gdy jest ciepło – pocimy się. Gdy pot zostaje wydzielony na powierzchnię skóry, odparowuje. Ten proces wymaga energii cieplnej – ciepło pochodzi z powierzchni skóry, w rezultacie organizm oddaje ciepło, co powoduje spadek temperatury ciała.

Na pewno widzieliście na filmach przyrodniczych, jak dzikie zwierzęta – takie jak słonie, nosorożce czy nasze lokalne dziki – taplają się w błocie. Ma to działanie termoregulacyjne: wilgoć (błoto, woda) paruje z powierzchni skóry, zabierając ciepło – efekt jak przy poceniu się, tylko z pomocą środowiska. Warstwa błota działa też jak naturalny filtr przeciwsłoneczny – zmniejsza nagrzewanie skóry. Chroni też przed owadami, ale to dodatkowy bonus.

A jak to wygląda u gryzoni? Odkryto, że niektóre gryzonie zanurzają się w wodzie lub błocie tylko lokalnie, np. stopy, brzegi uszu, ogon, brzuch – ponieważ to miejsca, przez które najłatwiej oddać ciepło z krwią, tzw. radiatory cieplne.

Radiatory cieplne

To fragmenty ciała, które są silnie ukrwione, często słabo owłosione. Przez nie organizm może szybko oddawać lub zatrzymywać ciepło, regulując przepływ krwi.

Jak działają?

W upale: naczynia krwionośne się rozszerzają → więcej krwi płynie przez te obszary → szybkie oddanie ciepła do otoczenia.
Na zimnie: naczynia się zwężają → ograniczenie strat ciepła.

Podczas upałów szczury kładą się na brzuchu lub zanurzają łapki w chłodnym podłożu, co pomaga im obniżyć temperaturę ciała. U myszoskoczków i koszatniczek obserwowano, że gdy dostępna jest zimna powierzchnia, te gryzonie dotykają jej brzuchem lub bokiem ciała, kładą się na chłodnych płytkach lub wilgotnym piasku, unikają ruchu w czasie upałów i aktywizują się w nocy.

Kiedy dochodzi do przegrzania?

Podczas walk, łączenia – dlatego zapoznawanie nowych zwierząt, jeśli to możliwe, przełóżmy na inne dni, aż zrobi się nieco chłodniej, lub łączmy je w godzinach wczesnoporannych czy późnopopołudniowych, kiedy temperatura jest niższa.
Podczas transportu – w upalne dni, ale nie tylko. Zdarza się, że zimą w transporterach znajdują się zbyt ciepłe termofory – i wtedy również może dojść do przegrzania. Jeżeli przewozimy stado zwierząt, zadbajmy o odpowiedniej wielkości transporter. Kilka zwierząt wciśniętych w mały transporter łatwo ulega przegrzaniu, a jeśli dodamy im polarowy kocyk... piekło gwarantowane.
Choroby towarzyszące – zwierzęta ze stwierdzonymi grasiczakami, guzami tarczycy, nadczynnością tarczycy, chorobami kardiologicznymi, pulmonologicznymi (np. infekcje dróg oddechowych, katar, duszność) są szczególnie narażone.
Zwierzęta długowłose (szczególnie skołtunione) – ich możliwości termoregulacyjne są znacznie ograniczone. Podobnie u zwierząt z nadwagą lub otyłością.
Zwierzęta starsze oraz te, które łatwo się stresują – także są w grupie ryzyka.

Objawy udaru cieplnego

Przekrwione uszy – pulsujące, gorące
Polegiwanie, apatia – rozciąganie ciała, leżenie „na żabę” z opuszczoną głową
Ślinotok
Tachykardia – przyspieszona praca serca
Tachypnoe – przyspieszony, płytki oddech; w skrajnych przypadkach oddychanie z otwartym pyszczkiem
Podwyższona temperatura ciała
Luźny kał
Brak apetytu
Utrata równowagi, niezborność ruchowa, zaburzona świadomość, drgawki
W konsekwencji: obrzęk płuc, niewydolność wielonarządowa i śmierć

Pierwsza pomoc – co robić?

Nie polewaj zimną wodą! Chłodzenie musi być łagodne, by nie wywołać szoku termicznego.

Natychmiast przenieś zwierzę w chłodne, zacienione miejsce.
Użyj chłodnych (nie zimnych!) kompresów na uszy, ogon i łapki.
Możesz położyć zwierzę na chłodnym, lekko zwilżonym ręczniku lub chłodnej podłodze.
Oferuj chłodną wodę do picia – jeśli zwierzę jest przytomne!
Nie podawaj leków na własną rękę!
Jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem weterynarii – zwierzę wymaga leczenia, stabilizacji.